Forum Arresti

Bevoegdheid Nederlandse rechter op basis van Forum Arresti

Is de rechtbank Den Haag bevoegd kennis te nemen van een geschil tussen twee partijen die beiden gevestigd zijn buiten de Europese Unie? Over die vraag heeft de rechtbank Den Haag zich op 19 augustus jl. uitgelaten (ECLI:NL:RBDHA:2020:8030).

De Amerikaanse vennootschap IGS Technologies & Services (“IGS”) en de vennootschap naar Venezolaans recht Bariven S.A. (“Bariven”) hadden een overeenkomst gesloten voor de levering van materialen door IGS aan Bariven ten behoeve van olie- en gaswinning. De forumkeuze in de overeenkomst was arbitrage onder de ICC-regels in Den Haag.

Op een zeker moment is Bariven gestopt met het betalen van de facturen van IGS waarop laatstgenoemde ter verkrijging van zekerheid voor haar vordering conservatoir vreemdelingenbeslag heeft gelegd op goederen van Bariven en moederbedrijf Petroleos De Venezuela S.A. (“PDVSA”) die zich in Nederland bevonden (artikel 765 Rv).

Na het leggen van conservatoir beslag moet binnen de door de rechtbank bepaalde termijn (voor zover dit nog niet is gebeurd) een eis in de bodemprocedure worden ingesteld op straffe van verval van het conservatoire beslag. Op basis van de overeenkomst tussen IGS en Bariven zou arbitrage aangezegd moeten worden. IGS, zijnde de beslaglegger, deed echter wat anders.

Volgens IGS was de arbitrageovereenkomst niet op geldige wijze tot stand gekomen nu op basis van het Venezolaanse recht, Bariven niet bevoegd zou zijn om een dergelijke overeenkomst te sluiten. Voor het sluiten van een arbitrageovereenkomst was toestemming van moeder PDVSA nodig. Die toestemming ontbrak.

Daarenboven, zo stelde IGS, kon zij geen procedure aanhangig maken bij de gewone civiele rechter in Venezuela, onder meer omdat een vonnis van een Venezolaanse rechtbank niet in Nederland ten uitvoer kan worden gelegd. Nederland en Venezuela hebben namelijk geen executieverdrag gesloten.

Ondanks dat op het eerste gezicht de connectie met Nederland ontbreekt en daarmee ook de rechtsmacht van de Nederlandse rechter achtte de rechtbank zich op basis van artikel 10 jo. 767 Rv; rechtsmacht op basis van forum arresti. Het forum dat verlof heeft verleend tot het leggen van conservatoir vreemdelingenbeslag, is bevoegd kennis te nemen van het geschil in de bodemprocedure mits er geen andere mogelijkheid is om in Nederland een executoriale titel te verkrijgen; dat is de regel van forum arresti.

Resumerend kan de bevoegdheidsgrondslag forum arresti in internationale handelsgeschillen een uitkomst bieden wanneer er (i) voor beslag vatbare goederen zich in Nederland bevinden en (ii) er geen forumkeuze is gedaan of daar een dispuut over bestaat en (iii) het vonnis van het forum dat op basis van de regels van het commune bevoegdheidsrecht niet ten uitvoer zou kunnen worden gelegd in Nederland. Bijvoorbeeld vanwege het ontbreken van een executieverdrag.

Echter, Forum arresti is en vangnetbepaling en dient restrictief te worden toegepast en uitgelegd. Partijen worden daarmee ontmoedigd om, ondanks het ontbreken van rechtsmacht, een geschil aanhangig te maken bij de Nederlandse rechter louter vanwege het feit dat dit voor hen gunstiger is dan een procedure te starten bij het forum dat daadwerkelijk (contractueel of niet-contractueel) bevoegd is. Dit laatste wordt ook wel forumshopping genoemd en wordt als onwenselijk beschouwd.

In de toekomst zal forum arresti wellicht in mindere mate worden toegepast of zelfs helemaal verdwijnen. Op 2 juli 2019 heeft de Haagse Conferentie voor International Privaatrecht namelijk een nieuw verdrag aangenomen ten behoeve van het vergemakkelijken van de tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke vonnissen (voluit: Convention of 2 July 2019 on the Recognition and Enforcement of Foreign Judgements in Civil or Commercial Matters). Tot op heden (september 2020) hebben alleen Uruguay en Oekraïne het verdrag ondertekend, maar indien meer landen dit voorbeeld volgen zoals dat ook is gebeurd met de New York Convention on the Enforcement of Foreign Arbitral Awards of 10 July 1958, dan raakt forum arresti wellicht uit zwang. Tot het zo ver is, blijft forum arresti een interessant rechtsmacht scheppend middel voor partijen in grensoverschrijdende geschillen.